Met de komst van de Omgevingswet per 1 januari 2024 is participatie een onmisbaar onderdeel geworden van bouw- en ontwikkelingsprojecten. Voor projectontwikkelaars brengt deze wetgeving nieuwe uitdagingen en kansen met zich mee. Participatie, oftewel het betrekken van stakeholders bij de besluitvorming, is niet langer een vrijblijvend onderdeel van het proces. In deze blog bespreken we de essentie van participatie en wat dit betekent voor jou als projectontwikkelaar.
De Evolutie van Participatie
De roots van participatie in Nederland gaan terug naar de jaren ’60, toen de democratiseringsgolf de inspraak van burgers in bestuurlijke beslissingen introduceerde. In die tijd kregen burgers de kans om mee te praten over bijvoorbeeld wijzigingen in bestemmingsplannen. Hoewel dit op papier een mooi streven was, bleek in de praktijk dat het een illusie was dat de overheid luisterde en de burger mee beslisten. Inspraak werd veelal gebruikt om burgers te overtuigen en juridische procedures te voorkomen, zonder dat hun input echt invloed had op de uitkomst.
Wat Verandert met de Omgevingswet?
Met de invoering van de Omgevingswet is de verantwoordelijkheid voor participatie verschoven van de overheid naar de initiatiefnemer, zoals jij als projectontwikkelaar. Dit betekent dat je nu zelf verantwoordelijk bent voor het organiseren van participatie en het betrekken van stakeholders bij je project.
Volgens artikel 10.2 van het Omgevingsbesluit (Ob) is de gemeente verplicht om bij het vaststellen van een omgevingsplan stakeholders te betrekken bij de voorbereiding. Dit moet vervolgens worden gemotiveerd in het uiteindelijke besluit. Daarnaast vereist artikel 7.4 van de Omgevingsregeling (Or) dat een initiatiefnemer bij de aanvraag van een omgevingsvergunning aangeeft of en hoe de participatie heeft plaatsgevonden en wat de resultaten hiervan zijn.
Is Participatie Verplicht?
Een belangrijke nuance is dat bij een vergunningaanvraag door een initiatiefnemer participatie niet altijd verplicht is. Participatie is niet vereist tenzij specifiek voorgeschreven door de wet. Gemeenteraden kunnen op basis van artikel 16.55 lid 7 van de Omgevingswet bepalen bij welke Buitenplanse Omgevingsactiviteiten (BOPA’s) participatie verplicht is. In veel gemeenten geldt dit voor alle ‘planologische’ BOPA’s, maar zelfs dan zijn er geen vaste regels over hoe de participatieplicht moet worden ingevuld. Belangrijk is dat participatie niet betekent dat tegemoet moet worden gekomen aan bezwaren van betrokkenen: de buren beslissen niet over wat er gebeurt.
Waarom Participatie Belangrijk is voor MKB-Projectontwikkelaars
Hoewel participatie slechts een inspanningsverplichting is, kan het niet voldoende uitvoeren ervan leiden tot een buitenbehandelingstelling van je vergunningaanvraag. Participatie is dus meer dan een formaliteit; het is een essentieel onderdeel van het ontwikkelingsproces geworden.
Het is belangrijk om te begrijpen dat er geen inhoudelijke eisen aan het participatietraject mogen worden gesteld. Dit betekent dat je als projectontwikkelaar niet verplicht bent om alle bezwaren van omwonenden weg te nemen. Het enkele ontbreken van draagvlak is geen wettelijke weigeringsgrond zoals het Besluit kwaliteit leefomgeving noemt.
Hoe Omgaan met Participatie?
Participatie kan een uitdaging zijn, vooral bij grotere of gevoelige projecten. Het kan verstandig zijn om een professionele participatiebegeleider in te schakelen. Deze expert kan met enige emotionele afstand beter het vertrouwen van omwonenden winnen en zorgt ervoor dat het participatieproces soepel verloopt.
Daarnaast is het aan te raden om al in een vroeg stadium je juridische positie te kennen en deze duidelijk aan omwonenden uit te leggen. Dit kan de kans op conflicten verminderen en zorgt ervoor dat je beter voorbereid bent op eventuele juridische procedures.
Conclusie
Voor projectontwikkelaars is participatie een cruciaal onderdeel van het bouwproces onder de nieuwe Omgevingswet. Door proactief en strategisch om te gaan met participatie, kun je niet alleen juridische problemen voorkomen, maar ook waardevolle inzichten verkrijgen die je project ten goede kunnen komen. Vergeet niet: elk zijn vak. Terwijl jij je richt op de ontwikkeling, staan wij klaar om je te begeleiden door de regels en wetgeving.
